Masz wrażenie, że twój bark regularnie “przeskakuje”? A może leczysz właśnie kolejne zwichnięcie stawu ramiennego? Mogą to być oznaki niestabilności barku. Sprawdź, na co zwrócić uwagę, żeby ją rozpoznać, jak wygląda leczenie i czemu służą ćwiczenia.
Staw barkowy – anatomia i możliwość niestabilności
Dużą ruchomość stawu ramiennego, która tak bardzo przydaje się człowiekowi na co dzień, okupujemy ryzykiem kontuzji. Bowiem im większe pole manewru w stawie, tym mniejsza jest powierzchnia styku kości, a więc tym łatwiej o niestabilność stawu – w tym przypadku barku.
Bark to miejsce, w którym spotykają się kości ramienna, obojczyka i łopatki. Głowa kości ramiennej umocowana jest w panewce stawowej z obrąbkiem panewkowym, w zagłębieniu w łopatce. By kości utrzymywały się na swoim miejscu, łączą je więzadła, mięśnie (stożek rotatorów) i torebka stawowa.
Niestabilność stawu barkowego oznacza, że głowa kości nie utrzymuje się na swoim miejscu. Jednorazowy wypadek tego typu to zwichnięcie albo podwichnięcie barku – jeśli jednak problem się powtarza, mamy do czynienia z niestabilnością stawu barkowego.
Niestabilność barku – objawy i przyczyny
Taki uraz jak zwichnięcie lub podwichnięcie barku może się wydarzyć gwałtownie, w efekcie wypadku (tak jest najczęściej), lub stopniowo, z powodu zmian zwyrodnieniowych spowodowanych wiekiem albo w wyniku przeciążenia, czyli powtarzającego się ruchu, zbyt intensywnie eksploatującego tkanki i powodującego mikrourazy. Sporadycznie przyczyną bywają choroby tkanek, hipermobilność stawów czy nieprawidłowa budowa powierzchni stawowych. Kiedy takie problemy nawracają, mówi się o niestabilności barku, co oznacza, że panewka, obrąbek i okoliczne struktury nie spełniają swojej funkcji.
To daje też dość jasną wskazówkę, jak rozpoznać ten problem – podstawowym objawem niestabilności barku są bowiem nawracające kontuzje. Poza tym uwagę zwracają:
- ból podczas konkretnego rodzaju ruchu, a z nim obawa przed jego wykonywaniem i ograniczenie zakresu pracy stawu,
- uczucie, które pacjenci opisują jako przeskakujący bark albo luz/poluzowanie w stawie.
Rodzaje niestabilności stawu barkowego
Podział etiologiczny wyróżnia niestabilność pourazową (wynikającą z kontuzji) oraz nieurazową (spowodowaną budową i wiotkością stawu lub hipermobilnością).
Inna klasyfikacja skupia się na kierunku patologicznego ruchu kości ramiennej:
- przednia niestabilność barku – najczęściej wynika z nawracających zwichnięć,
- tylna niestabilność stawu ramiennego – zazwyczaj pojawia się jako rodzaj niestabilności nieurazowej, ale czasem jest skutkiem uszkodzenia tylnej części obrąbka stawowego,
- wielokierunkowa niestabilność stawu barkowego – zwykle jest efektem hipermobilności lub wiotkości stawu.
Leczenie i fizjoterapia niestabilności stawu barkowego
Do diagnozy – poza wywiadem i badaniem w gabinecie – wykorzystuje się zdjęcie rentgenowskie lub rezonans magnetyczny.
Leczenie zachowawcze zaczyna się od unieruchomienia kończyny na temblaku, by chronić staw przed zwichnięciem i dalszym uszkadzaniem. Stosuje się leki przeciwbólowe i przeciwzapalne, a także zabiegi fizykalne, takie jak krioterapia, prądy TENS lub ultradźwięki. Laseroterapia (w tym zabieg laserem wysokoenergetycznym) i magnetoterapia z kolei dodatkowo przyspieszają regenerację tkanek.
Dopiero jeśli te działania nie przyniosą efektów, rozważa się leczenie operacyjne, by na przykład zrekonstruować zbyt luźne więzadła lub naprawić uszkodzony obrąbek.
Artroskopia jest mało inwazyjną formą zabiegu – niewielkie nacięcia pozwalają na dużo szybszą regenerację i powrót do domu tego samego lub następnego dnia. Dlatego tradycyjne operacje wykonuje się tylko w sytuacjach, kiedy artroskopia nie jest możliwa.
Niezależnie od formy leczenia fizjoterapia jest istotnym elementem powrotu do zdrowia (choć może być ona inaczej rozłożona w czasie).
Ćwiczenia a niestabilność barku
Rehabilitację – zarówno w formie kinezyterapii (terapii ruchem), jak i zabiegów – wdraża się od samego początku leczenia.
Najpierw ćwiczenia są bardzo łagodne, do granic tolerancji przez pacjenta i skupiają się na dłoniach oraz stawie łokciowym. Po około dwóch tygodniach fizjoterapeuta wprowadzi ćwiczenia uruchamiające staw barkowy i wzmacniające stożek rotatorów oraz stabilizatory łopatki. W drugim miesiącu rehabilitacji włącza się ćwiczenia czynne wspomagane, na przykład z taśmą, i stopniowo zwiększa ich trudność. W trzecim miesiącu wskazane jest dodanie do treningów również rozciągania. Na koniec pacjent dostanie zalecenia, jakie ćwiczenia powinien kontynuować samodzielnie.
Kluczem do skutecznego wyleczenia niestabilności jest odpowiednie wzmocnienie okolicznych mięśni, by tworzyły dodatkową stabilizację dla stawu. Dlatego ostatecznie to dyscyplina pacjenta jest tu decydującym czynnikiem w powrocie do formy.